Janina Wasiłojć - Smoleńska ps. "Jachna" (1926-2010)
To typowa przedstawicielka Polaków i Kresowiaków. Wraz z rodziną dzieliła ciężki los Polaków na Wileńszczyżnie. Przeżyła okupację sowiecką, litewską, ponownie sowiecką i na koniec niemiecką. Mając 16 lat wstąpiła do Armii Krajowej pod pseudonimem „Jachna”. W 1943 r. wraz z rodzicami przyłączyła się do oddziału „Kmicica” – pierwszego partyzanckiego oddziału na Wileńszczyznie. Po kilku miesiącach oddział Kmicica został rozbrojony podstepnie przez partyzantkę sowiecką. Dowódcę- Antoniego Burzyńskiego ps. „Kmicic” i część jego podwładnych rozstrzelano. Janinę osadzono w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie. Odmówiła wstąpienia do Armii Berlinga /pro sowiecka/ i wróciła do partyzantki jako sanitariuszka. Od 1943 r. służyła w oddziale partyzanckim w V. Wileńskiej Brygadzie, którą dowodził major Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”.
Do brygady „Łupaszki” zgłosiła się wraz z rodzicami. Jej i całej rodzinie groziło aresztowanie przez NKWD /sowieckie służby specjalne/. Zmuszeni byli wyjechać do Polski w 1945 r. Ukochane Wilno i okolice zostały wcielone do Związku Sowieckiego.

Sanitariuszki 5 Brygady AK, od lewej:Eleonora Materówna "Kitka",
Halina Wilczyńsla "Myszka", Aldpna Lenczewska "Aldona", Lidia Lwow
"Lala", Janina Wasiłojć "Jachna" i Janina Terlecka "Żaneta". Przed nimi
stoi por. Grabowski "Pancerny".
Osiedli w Sopocie. „Jachna” rozpoczęła studia medyczne. Drukowała i kolportowała ulotki antykomunistyczne. W 1946r. ponownie przyłączyła się do partyzantki. Przydzielono ją do szwadronu Leona Smoleńskiego „Zeusa”. W 1947r. została aresztowana. Sąd skazał ją na dwukrotną karę śmierci, zamienioną na mocy amnestii na 15 lat więzienia oraz pozbawienie praw obywatelskich i honorowych na zawsze. Odsiedziała w więzieniach 10 lat.
W 1956r. wyszła na wolność. Skończyła studia i pracowała jako nauczycielka języka polskiego w szczecińskich szkołach i na uniwersytecie. Wielokrotnie odznaczona, m.in. Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Wojska Polskiego przyznanym przez władze polskie w Londynie, Krzyżem Zrzeszenia „WiN”, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 1996r. została matka chrzestną 12. Dywizji Zmechanizowanej im.J.Hallera w Szczecinie. „Jachna” jest typowym przedstawicielem swego pokolenia. Przeszła cały szlak charakterystyczny dla „żołnierzy wyklętych”/ tak komuniści nazywali polskich, walczących patriotów/. Walczyła z okupantem niemieckim, działała w konspiracji antykomunistycznej, była więziona w czasach stalinowskich. Życie i walka Janiny Smoleńskiej stanowią wzór patriotyzmu i oddania ukochanej Ojczyżnie. Na życiorysie „Jachny” młodzi mogą uczyć się jak być patriotą. Hasło „Bóg, Honor, Ojczyzna” było wyznacznikiem całego Jej życia.
PS. Mężem „Jachny” był wytrwale czekający na Nią „Zeus” – Leon Smoleński, więziony, maltretowany i szykanowany przez SB (Służba Bezpieczeństwa). Z ich związku urodził się w 1961r. syn – Mariusz. Jego ojcem chrzestnym jest Marian Szendzielarz, starszy brat „Łupaszki” a matką „Lala” – Lidia Lwow, towarzyszka życia „Łupaszki”. O życiu „Jachny” można dowiedzieć się czytając książkę „Nie było czasu na strach”, wydaną przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie 2009r. Czytając ją niejednokrotnie wzruszałam się do łez i .....śmiałam, gdyż bohaterkę cechuje duże poczucie humoru i optymizmu. Mówiła: Co złe – wyrzucam za burtę”. Dewiza warta naśladowania.
Pogrzeb Janiny Wasiłojć-Smoleńskiej 'Jachny' . Szczecin, 9 sierpnia 2010 r.
1. Trumna wystawiona w Kaplicy Głównej na Cmentarzu Centralnym przykryta biało-czerwoną flagą. Obok portret zmarłej. Przy trumnie warta honorowa żołnierzy i harcerzy.
2. Poczty sztandarowe: Żołnierzy Armii Krajowej, Związek Walki Zbrojnej, Legnionistów i 12. Dywizji Zmechanizowanej Wojska Polskiego ze Szczecina.
3. Wyświetlanie slajdów pokazujących życie „Jachny” od lat szkolnych w Święcianach Wileńskich, poprzez udział w partyzantce, więzienie w PRL i zdjęcie z prezydentem Lechem Kaczyńskim z roku 2009 w Pałacu Prezydenckim.
4. Modły pogrzebowe odprawiają ksiądz parafialny i kapelan WP.
5. Umieszczenie trumny na lawecie / dżwięk trąbek, poczty sztandarowe i żołnierze 12 Dywizji Zmechanizowanej niosą odznaczenia.
6. Mowa pożegnalna dowódcy 12. Dyw. Zmechanizowanej pułkownika Krzysztofa Stachowiaka, przewodniczącego PiS p. Dobrzyńskiego i p. M. Kruk z IPN.
7.Przekazanie flagi polskiej synowi zmarłej - Markowi Smoleńskiemu.
8. Salwa honorowa.
9. Składanie wieńców, kwiatów i zniczy.
10. Syn zmarłej Mariusz Smoleński składa podziękowanie za udział w pogrzebie.
11.Uczestnicy Rajdu Śladami 5. Wileńskiej Brygady mjr.Szyndzielarza śpiewają piosenkę
"Już dopala się ogień biwaku".
K.D.
![]() |
Tablica pamiątkowa poświęcona Janinie Wasiłojć-Smoleńskiej |