Tadeusz Szut ps. Tadzik
Urodził się 23 września 1926 roku w Wilnie, w rodzinie Aleksego i Olimpii. Uczęszczał do Szkoły Podstawowej nr 29 w Wilnie przy ul. Piaski.
Podczas okupacji (druga wojna światowa) pobierał naukę na tajnych kompletach u pani Sergiewicz. Łaciny i algebry uczył go wileński adwokat Adam Zyngier, który mieszkał u nich przez cały okres okupacji. Był Żydem o typowej urodzie, co stanowiło w tych czasach śmiertelne zagrożenie dla całej rodziny.*
Przez mieszkanie państwa Szutów przewijało się wiele osób, gdyż pan Adam był „skrzynką kontaktową” i prawdopodobnie współpracował z Żydami z getta. Współpracowała z nimi między innymi pani Makowska – żona polskiego oficera wydającego „Żołnierza Polskiego”.
W ich domu znalazła schronienie skrajnie wyczerpana Żydówka pani Hopeńko, która przed wojną posiadała w Wilnie sklep z żywnością, którą dostarczała między innymi do restauracji „Brystol”. Ubrali ją, odkarmili i przekazali w bezpieczne miejsce razem z sześcioma innymi Żydami, między którymi była wcześniej ocalona córka pani Hopeńko.
Ojciec Tadeusza Szuta – Aleksy przed wojną był współwłaścicielem luksusowej restauracji „Brystol” w Wilnie na ul. Mickiewicza. W czasie okupacji ją stracił, więc pracował w kasynie wojskowym „Ustronie”, w której stołowali się niemieccy okupanci.
Pracownicy kasyna zbierali odpadki żywnościowe do kanek, które oddawali na karmienie świń. Pan Aleksy ze Stanisławem Kamińskim wpadli na pomysł, aby zamiast 5 kanek odsyłać mniej, np. 2 a pozostałe przemycić do getta. I tak robili. Dostarczali kanki z żywnością przez otwór w murze otaczającym getto. Byli jednak śledzeni. Niemcy przyłapali ich na „gorącym uczynku”. Zaaresztowali i obydwu rozstrzelali. Rodzinę nie zawiadomiono i zwłok nie oddano. Wkrótce w miejscowej gazecie, na pierwszej stronie ukazała się informacja, że „za kradzież na szkodę wojska niemieckiego rozstrzelany został Aleksy Szut i Stanisław Kamiński”.
Tadeusz Szut w Wilnie uczestniczył w konspiracji jako łącznik Obwodu Wilejka. Walczył jako żołnierz w 3. Brygadzie „Szczerbca”.
Było lato 1944 roku, gdy został bez nakazu aresztowany przez NKWD. Miał 17 lat, gdy wywieżli go do łagru „0321” w Jełszance w pobliżu Saratowa.
W stanie skrajnego wycieńczenia latem 1945 roku wrócił do Wilna, skąd rodzina zmuszona była wyjechać. Osiedli w Szczecinie.
Wojna pokrzyżowała jego młodzieńcze plany związane z kształceniem według swoich zainteresowań i marzeń. Skończył politechnikę szczecińską. Uczestniczył w zjazdach Żołnierzy Kresowych Armii Krajowej.
* W posiadaniu pana Tadeusza Szuta znajduje się wydanie "W pustyni i w puszczy" Sienkiewicza z dedykacją od Adama Zyngiera. Pan Tadeusz zwrócił się z prośbą o odszukanie kogoś z potomków Adama Zyngiera z Wilna celem wręczenia tej pamiątki - książki. |
|
![]() |
|
Dedykacja brzmi: "Synowi mego Przyjaciela, p. Aleksemu dla Synka - Tadeuszowi na miłą pamiątkę Adam Zyngier. Wilno - Italia, 17.VI.40" |
|