Dowgwillo_kop

Witamy    |    Nazwisko    |    Herb    |    Genealogia    |    Koligacje    |    Pamiątki z podróży    
  Represjonowani    |     Lekcja historii    |     Aktualności   |    Żołnierze Wyklęci     |    Matki Polki
   Polskie Kresy     |    Śpiewnik wileński    |    Nakład wyczerpany




 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


W 'Herbarzu szlachty żmudzkiej' t.1 prof. Grzegorz Błaszczyk wymienia dwie rodziny Dowgwił(ł)ów, które wylegitymowały się herbem Abdank w 1797 roku.
Z kolei w Rejestrze famili których dowody na szlachectwo Deputacja Generalna Wywodowa Litewsko-Wileńska przyjęła i przez dacyzję oprobowała w 1798 i 1799 roku (LVIA_F391_ap6_b7) znajdują się nastepujące rodziny:
5 stycznia 1799 - Dowgwiłło herbu Abdank z powiatu szawelskiego
8 stycznia 1799 - Dowgwiłłowicz herbu Abdank z powiatu rosieńskiego
18 stycznia 1799 - Dowgwił herbu Nieczuja z powiatu rosieńskiego
20 stycznia 1799 - Dowgwiłłowicz herbu Adank z powiatu upitskiego

W "Rodzinie. Herbarzu Szlachty Polskiej" Seweryna hrabiego Uruskiego pisze, że grupa 64 Dowgwiłłów wylegitymowała się w 1854 roku i została zapisana do ksiąg szlachty Gubernii Kowieńskiej, a ich herbem był Nieczuja. Notatka o przynależnosci do tego herbu znajduje się także w spisie dokumentów z lat 1850, 1889, 1892 i 1894 mieszczących się w petersburgskim Archiwum Historycznym.

Treść wywodu z 18 stycznia 1799 dotycząca Dowgwiłów herbu Nieczuja z powiatu rosieńskiego jest mi nie znana. Również Grzegorz Błaszczyk w 'Herbarzu szlachty żmudzkiej' nic nie pisze na temat tego wywodu.

Z moich własnych badań wynika, że herbem Nieczuja posługiwała się także rodzina związana z Bolesławem Apolinarym (1849 - 1905), który jest członkiem linii laudańskiej. Trzeba też dodać, że w teczce Dowgwiłłów z roku 1850 znajdują się listy żyjących w tym okresie członków rodu, którzy zapisani są do ksiąg Szlachty Powiatu Kowieńskiego i Szawelskiego. Większośc jest zapisana do 2-ej ksiegi Szlachty Powiaty Szawelskiego. Kilku z nich zostało zapisanych do 1-ej księgi Szlachty Powiatu Szawelskiego i Kowieńskiego:
Cezary Adolf Paweł syn Adama
Barnaba Bartłomiej syn Andrzeja
Felicjan Stefan syn Jana i jego synowie Bronisław Higinus, Zachary i Maurycy Władysław
Ignacy Mateusz syn Jana i jego synowie Wincenty i Józef
Józefat Jerzy syn Jana i jego synowie Szczepan Klemens i Jan Piotr

W spisach ludności z 1881 rodzina Bolesława Apolinarego syna Cezarego, rodzina Tomasza Łukasza syna Józefa, jak i Michała syna Jana Alojzego (wszyscy powiat szawelski) powołują się między innymi na te same dokumenty potwierdzające szlachectwa jak na przykład: potwierdzenie szlachectwa z 5.1.1799 i dekret heroldii z 30.11.1850 numer 9527, dotyczące Dowgwiłłów herbu Abdank.

 

Abdank

Abdank

Nieczuja

Nieczuja

Abdaniec, Abdanek, Avdank, Awdancz, Awdaniec, Białkotka, Biłkotka, Czelejów, Habdaniec, Habdank, Haudaniec, Hawdaniec, Hebdank, Łąkotka, Łękawa, Łękawica, Skuba, Szczedrzyk) – polski herb szlachecki używany przez ród Awdańców.

Cielech, Cielechy, Cielepele, Czelepele, Ostrew, Ostrzew, Nieczyja, Necznia, Pień, Słup.

 

 

 Opisy herbów

W polu czerwonym łękawica srebrna. Klejnot: samo godło. W wersji XIV-wiecznej w klejnocie godło na pięciu piórach strusich, czerwonych.

W polu czerwonym; stojący pień naturalny albo srebny, ocięty o trzech sekach z prawej a dwóch z lewej, z krzyżem czy mieczem mieczem otłuczonym na wierzchu. Klejnot: między dwoma skrzydłami taki sam pień z krzyżem jak na tarczy. 
Istnieje wersja bez krzyża i z pięcioma piórami strusimi w klejnocie.
W pierwotnej, średniwiecznej wersji pole było błękitne, zaś godło srebrne.

Najwcześniejsze wzmianki

Herb w Polsce znany z pieczęci datowanych od roku 1212 (kasztelan kruszwicki Lupus), 1228 (wojewoda sandomierski, komes Pakosław), 1243 (kasztelan krakowski Michał), 1343 roku (Dobiesław sędzia ziemi kaliskiej), pierwsza wzmianka w źródłach pisanych z 1402 roku. Oprócz ziemi kaliskiej występował także na ziemi sandomierskiej, w 1413 roku przeniesiony na Litwę (herb przyjął Jan Gasztołd, adoptowali Piotr z Widawy i Jakub z Rogoźna). Początkowo było to godło Opactwa Cystersów w Mogile, oraz według historii przekazanej przez Marcina Kromera zawołanie jednego z dowódców podboju Pomorza za panowania Bolesława Krzywoustego, oraz posła do Czech Jana Skarbka z Góry (Śląsk), który uposażył opactwo cysterskie w Koprzywnicy. Do Polski trafiło z języka niemieckiego od hab'dank; w XI-XII wieku przybiera formy Abdank, Audaniec, Abdaniec i pochodzi od łacińskiego audentius "śmiały" albo od skandynawskiej nazwy Audun od audr, auda (skarb); w rodach tym występowało wielu Skarbków i Skarbimirów.

Najstarsza znana pieczęć jest z 1286, najstarsza pisemna wzmianka pochodzi z roku 1397 [Starodawne Prawa Polskiego Pomniki...]. Pierwsze znane wizerunki pochodzą relikwiarza św. Barbary w katedrze Gnieźnieńskiej (ok 1484-1493) (tło czerwone, pięć sęków), zakrystii katedry w Krakowie, chrzcielnicy w Tarnobrzegu i in. 

Legendy herbowe

1.Legenda herbowa mówi, że nazwa Abdank pochodzi od podziękowania, jakie skierował cesarz niemiecki do polskiego posła Skarbimira (Skarbka) w czasach Bolesława Krzywoustego. Niemiecki władca, chcąc zaimponować polskiemu posłowi bogactwem, pokazał mu wielkie skrzynie pełne złota. Skarbek zdjął wówczas z palca pierścień i ze słowami "Idź złoto do złota. My Polacy bardziej się w żelazie kochamy i żelazem bronić będziemy." wrzucił go do cesarskiego skarbca. Zaskoczonemu cesarzowi nie pozostało nic innego jak powiedzieć "Habdank – dziękuję". Słowa te stały się nowym zawołaniem rodu, przez co zmieniono pierwotną nazwę herbu ze Skarbek na Abdank. Po śmierci św. Stanisława, ród Awdańców udał się wraz z Bolesławem Śmiałym na emigrację na Węgry.

1. "Początek tego herbu ztąd być powiada, ze gdy Jaromir książę Czeski, na łowy w głęboki las zdradziecko był wyprowadzony, i już o życiu jego Werszowiczowie z zasadzek wypadłszy zamyślali postrzegłszy to jeden z łowczych jego, dał znać rozbieżałym po lesie dworzanom jego, za których sukkursem, książę z niebezpieczeństwa wyszedłszy, Howoryusza (to imię miał łowczy) wybawiciela swego, szlachectwem, i tym herbem nadał, senatorem uczynił, i w fortunę znaczną opatrzył; od niego tedy wzwyż wspomnione familie, swoje linią prowadzą."

 

 

2. W górze Wawel, na której teraz zamek krakowski, z tej strony, która nad Wisłą stoi, smok się pokazał (...). Jadowita była bestyja: bo nie tylko, że powietrze tchem swym truła, ale też z legowiska swego na pobliższe wpadając czy ulice, czy przedmieścia, znaczną klęską ludzi i bydła, napchać się do sytości ledwo kiedy mogła. Skuba nazwiskiem, prostego gminu człowiek, ciężką sąsiadów stratą wzruszony, przeciwko pospolitemu nieprzyjacielowi taki fortel wymyślił. Cielęcia świeżo odartego, skórę smołą, siarką i żagwią zapaloną tak kształtnie wytkał, że zdrady nie poznała bestyja, aż razem z zgubą swoją i w progu jaskini podrzucił. Zgłodniała rano wychodzi zwykłym śladem na obłów i co najpierw napadła, to chciwie całkiem połknęła. Tymczasem zapalona od ukrytego ognia tłusta materyja tak wielkim pożarem w wnętrznościach rozgorzała, że lubo dosyć szczodrze Wisłę pijąc wody chłysnęła, przecież od niego wpół rozsadzona, zdechła. Świadkiem tego jest i po dziś dzień jeszcze w Krakowie, w wydrążonej skale jaskinia głęboka, którą smoczą jamą zowią. Krakus tedy, w nagrodę fortunnego przemysłu, Skubie literę W pierwszą od słów Wąż, czyli też od Wawelu góry, za herb nadał.

2. "Za Bolesława Krzywousta, gdy Czechowie nie śmieli otwartym bojem z Polakami się potykać, z zasadzek czuwali tylko na okazyą dobrej i szczęśliwej wygranej; o których wojsko nasze niewiedząc, tem bezpieczniej snem zmorzeni koczowali, tam mąż z tej familji, prawie za sprawą Boską, przez sen wielkim głosem tak wołać począł. Nieprzyjaciel, Nieprzyjaciel, że całe wojsko obudziwszy i potrwożywszy, do broni się porwało, czem Czechowie z imprezy swojej zrażeni, czyli też porażeni od naszych zostali. W nagrodę tego, Krzywousty, w ten kształt, herb rycerzowi temu, uformował.

Herbowni

Llista herbowych według 'Herbarza polskiego' Tadeusza Gajla liczy 686 nazwisk.

Do herbu przynależą 303 rodziny.


Abdank
Herb Abdank w dziele "Orbis Poloni" Szymona Okolskiego (1642)

*źródło: Wikipedia.